Biến quan sát tải mạnh ở nhiều nhân tố trong EFA

Biến quan sát tải mạnh ở nhiều nhân tố trong EFA nghĩa là biến quan sát có hệ số tải cao ở nhân tố gốc lý thuyết nhưng cũng có hệ số tải cao ở nhân tố khác. Điều này xảy ra bởi một số khái niệm gần tương tự nhau về mặt ý nghĩa, dẫn đến các câu hỏi đo lường chúng thường có sự tương quan mạnh, biến quan sát của nhóm này đôi khi đồng thời tải mạnh ở nhóm khác.

Còn lại phần lớn các trường hợp là do câu hỏi không rõ ràng, một mặt biến thể hiện đặc điểm khái niệm nhân tố A nhưng cũng đồng thời phản ánh tốt đặc điểm khái niệm B. Những trường hợp như vậy chúng ta cần loại bỏ biến quan sát ra khỏi phân tích, vì các biến này không rõ ràng.

Ví dụ như trường hợp kết quả ma trận xoay ở trên, biến Thuong1 có hệ số tải cao tương đối đồng đều ở cả 3 nhân tố, chúng ta nên loại bỏ Thuong1 và tiếp tục phân tích lại EFA. Biến Thuong2 tuy cũng tải lên ở 3 nhân tố, nhưng tải rất mạnh ở nhân tố 2, khá yếu ở nhân tố 3 và rất yếu ở nhân tố 1, biến này nên được giữ lại.

Không phải lúc nào biến tải lên 2 hay nhiều nhân tố chúng ta cũng đều gạch tên nó ra khỏi phân tích. Nếu biến tải lên 2 nhóm chẳng hạn, nhưng hệ số tải một nhóm rất cao, còn nhóm còn lại thì tương đối thấp, lúc này thay vì loại biến chúng ta sẽ xem xét giữ biến và xếp nó vào nhóm có hệ số tải cao hơn. Cụ thể ở ví dụ trên, biến Thuong2 nên được gộp chung vào nhân tố 2.

Vậy khi một biến quan sát tải lên nhiều nhóm thì mức chênh lệch hệ số tải giữa các nhóm là bao nhiêu để xác định nên xếp biến quan sát đó vào nhóm có hệ số tải cao hay loại biến quan sát? Vấn đề này hiện vẫn còn nhiều tranh cãi giữa nhiều nhà nghiên cứu, chưa có một tiêu chuẩn thống nhất chung nào để quyết định loại hay giữ biến quan sát tải lên nhiều nhân tố. Một vài chuyên mục thảo luận về vấn đề này đã được lập ra trên diễn đàn Researchgate, một diễn đàn với thành viên là các giáo sư, tiến sĩ, thạc sĩ, hiện đang là giảng viên tại các trường đại học, các nhà nghiên cứu trên khắp Thế giới. Số nhiều cho rằng nếu một biến quan sát tải lên ở cả 2 nhân tố, và chênh lệch hệ số tải giữa 2 nhóm nhỏ hơn 0.2, chúng ta nên loại biến quan sát đó khỏi phân tích. Tại Việt Nam, trong cuốn Phương pháp nghiên cứu khoa học trong kinh doanh (2010) của Nguyễn Đình Thọ, tác giả đề xuất mức nếu chênh lệch hệ số tải giữa 2 nhóm nhỏ hơn 0.3, biến quan sát nên được loại bỏ.